​

 

DENİZ KAPLUMBAĞALARI

 

KÜNYE:

Deniz Kaplumbağası

 

TÜRLERİ:

Dermochelys coriacea, Eretmochelys imbricata, Lepidochelys kempii, Lepidochelys olivacea, Chelonia mydas, Caretta caretta, Natator depressus

 

YAŞAM SÜRESİ:

25-50 yıl

 

YAŞAM ALANI:

Açık okyanuslar, kıyı habitatları özellikle tropikal ve ılıman bölgeler.

 

BULUNDUĞU YER:

Hint Okyanusu, Atlantik Okyanusu, Pasifik Okyanusu, Karayipler, Akdeniz

 

DURUMU:

7 deniz kaplumbağası türü Nesli Tehlike Altındaki Türlerin Ticaretine İlişkin Sözleşmesi’nin (CITES) Ek1 Listesi’ndedir ve ticareti yasaktır. Natator depressus hariç tamamı Dünya Doğayı Koruma Birliği (IUCN) Kırmızı Listesi’ndedir ve farklı derecelerde nesilleri tehdit altındadır. ,

 

TÜRKİYE'DEKİ YUVALAMA KUMSALLARI:

Türkiye’nin Akdeniz kıyılarında belirlenmiş ve resmî olarak kabul edilmiş 21 yuvalama kumsalı bulunuyor. Bu kumsallar batıdan doğuya şöyle:

MUĞLA: Ekincik, Dalyan, Dalaman, Fethiye

ANTALYA: Belek ,Boğazkent ,Kadriye ,Patara, Kale, Kumluca, Çıralı, Tekirova, , Kızılot, Demirtaş, Gazipaşa

MERSİN: Anamur, Göksu Deltası, Alata, Kazanlı, Davultepe

HATAY: Akyatan, Yumurtalık (Adana) ve Samandağ

 

100 milyon yıldan fazla bir süredir dünyanın okyanuslarında, denizlerinde yaşamaktadırlar.

Dünyada yedi tür deniz kaplumbağası yaşar ve bunların beşi Akdeniz’de görülebilir.

Ancak bunlardan yalnızca ikisi (CarettaCaretta ve Cheloniamydas) Akdeniz’de düzenli olarak yuvalar.

 

CARETTA CARETTA

(İRİBAŞ DENİZ KAPLUMBAĞASI)

İribaş Deniz Kaplumbağası, Türkiye ve Akdeniz’de yuvaladığı bilinen iki deniz kaplumbağası türünden biri olan İribaş Deniz Kaplumbağası, dünyanın tropik ve subtropik bölgelerinde yaşar. Tüm dünyada yaklaşık 60.000 dişisinin yuvaladığı tahmin edilmekte olan türün popülasyonu insan kaynaklı nedenlerle tehlike altındadır. Akdeniz’de yaklaşık 2.000 dişinin yuvaladığı tahmin edilmektedir.

 

CHELONİAMYDAS

(YEŞİL DENİZ KAPLUMBAĞASI)

Yeşil Deniz Kaplumbağası, Türkiye ve Akdeniz’de yuvalayan diğer tür yeşil deniz kaplumbağasıdır. Yayılış alanları yine tropik ve subtropik bölgelerdir. Deniz kaplumbağaları arasındaki tek otçul türdür ve sağlıklı denizler için önemi büyüktür. Türkiye’de iribaş deniz kaplumbağası kadar bilinmemekle birlikte tür açısından Akdeniz popülasyonunun en önemli yuvalama kumsalları Türkiye’dedir.

 

DERMOCHELYS CORİACEA

(DERİ SIRTLI DENİZ KAPLUMBAĞASI)

Deri Sırtlı Deniz Kaplumbağası, Dünyadaki en büyük sürüngenlerden birisidir. Boyu 3 mt’ye yaklaşabilir ve 900 kg ağırlığa ulaşabilir. En derine dalan ve en büyük mesafeleri kat eden kaplumbağa olarak “şampiyon” olarak da adlandırıldığı olur. Kabuğunun yapısı ve üstünün deriyle kaplı olması nedeniyle diğer türlerden ayrılır. Akdeniz’de görülmesine karşın yuva yaptığına dair bir kayıt bulunmamaktadır.

​

ERETMOCHELYS İMBRİCATA

(ATMACA GAGALI DENİZ KAPLUMBAĞASI)

Atmaca Gagalı Deniz Kaplumbağası, Akdeniz’de rastlanan diğer bir tür atmaca gagalı deniz kaplumbağasıdır. Kızıldeniz, Umman, Kuzey Avustralya sahilleri en fazla yuvalamanın görüldüğü yerlerdir. Bununla birlikte Amerika’ya kadar bir yayılım gösterirler. Denizdeki süngerler ve mercanlar üzerinden beslenen bu tür, sağlıklı mercan resifleri için önemlidir. Akdeniz’de yuvalama kaydı bulunmamaktadır.

 

​

 

LEPİDOCHELYS KEMPİİ

(Gündüz Yuvalayan Deniz Kaplumbağası)

Gündüz Yuvalayan Deniz Kaplumbağası, tüm deniz kaplumbağaları arasında nesli en fazla tehlike altında olan türdür. En önemli yuvalama alanları Meksika Körfezi’nde yer alır. En küçük deniz kaplumbağası türüdür. Arribada adı verilen toplu yuvalamanın görüldüğü türdür. Gündüz yuvalarlar ve yavruları da yuvadan gündüz çıkar. İsmini 1906 yılında ilk numunesini getiren balıkçı Richard M. Kemp isimli bir balıkçıdan almaktadır.

 

LEPİDOCHELYS OLİVACEA

(Zeytin Yeşili Deniz Kaplumbağası)

Zeytin Yeşili Deniz Kaplumbağası, adını 1887 de Brezilya'da yaşayan ünlü H.N. Ridley FRS 'den ve zeytini yeşil renginden almıştır. Pasifik, Atlantik ve Hint okyanuslarında görülür. Kuzeybatı popülasyonunun 1970’lerden bu yana %80 azaldığı düşünülmektedir. Diğer bölgelerde ise stabil sayılabilecek bir popülasyonu olsa da nesli tehlike altındadır. En büyük problemlerin başında trol avcılığı nedeniyle her yıl çok sayıda bireyin yakalanması gösterilebilir.

 

NATATOR DEPRESSUS

(Düz Kabuklu Deniz Kaplumbağas)

 

Düz Kabuklu Deniz Kaplumbağası, düz kabuğu nedeniyle bu ismi almıştır. Avustralya’nın kuzeyinde ve Papau Yeni Gine arasında mercan resifleri ve deniz çayırlıklarında görülür. Popülasyonu hakkında az bilgi bulunmaktadır.

​

 

BESLENME VE GÖÇ

İribaş deniz kaplumbağası (Caretta caretta) ve Yeşil deniz kaplumbağası (Chelonia mydas)'nın yavruları plankton ve küçük böceklerle beslenmesine rağmen, büyüdükçe Caretta etçil, Chelonia ise otçul beslenmektedir. Birinci grubu böcekler ve planktonlar (karınca, sinek, bitki çekirgeleri ve küçük su yüzeyinde yüzen canlılar ve balık yumurtaları), ikinci grubu deniz hayvanları (yengeçler, balıklar, kabuklu deniz hayvanları, midye, deniz anaları) ve son grubu ise deniz bitkileri (sargassum-deniz algi, deniz marulu gibi bitkiler) oluşturmaktadır. Gerek beslenme ortamlarının araştırılması ve gerekse göç yollarının araştırılması kaplumbağanın sırtına yapıştırılacak bir uydu verici cihazıyla mümkün olabilmektedir. Bu çerçevede İtalya'dan izlenen bir dişi deniz kaplumbağası Bodrum (Muğla)'a kadar gelmiştir. Bu ve buna benzer çalışmalara ülkemizde de büyük ihtiyaç duyulmaktadır.

 

 

 

​

 

CİNSİYET BELİRLENMESİ

Sürüngenlerin çoğunda cinsiyet kromozomu yoktur. Bu nedenle sıcaklık, hormonal farklılık cinsel farklılık oluşmaktadır. Cinsiyet, embryonik gelişim sırasında kuluçka süresinin ortadaki 1/3 lük döneminde (60 günlük kuluçka süresinin 20-40 günleri arası gibi) belirlenmektedir. Bu süre zamanındaki sıcaklığa göre yavruların cinsiyetleri belirlenmektedir. 32 ºC civarında hepsi dişi, 26 ºC civarı hepsi erkek ve 29 ºC civarı ise yarısının dişi yarısının erkek oluşmasına yol açmaktadır.

 

 

​

​

İLGİNÇ ÖZELLİKLER

 

1. Deniz kaplumbağaları doğdukları kumsallara yuva yapmak için geri gelirler.

2. Türkiye sahillerinde yuva yapan 2 (iki) tür deniz kaplumbağası vardır. Bunlardan, İribaş deniz kaplumbağası (Caretta caretta) etçil, Yeşil deniz kaplumbağası (Chelonia mydas) ise otçul beslenir.

3. C.caretta denizde 200m derinlerde dolaşabilirken, C.mydas ise otçul olduğu için 20-50m derinliklerde dolaşır ve beslenir.

4. Bu türler ortalama olarak deniz altında 20-25 dakika nefes almadan kalabilir

5. Cinsiyetleri yuva sıcaklığına göre belli olmaktadır. Yüksek sıcaklıkta (32°C) dişi, düşük sıcaklıkta (26°C) ise erkek bireyler çıkmaktadır.

6. Kumsalda C.caretta 50-60 cm derinliğinde, C.mydas ise 90-100cm derindiğinde yuva açmaktadır. Arka üyeleri ile açtıkları bu yuvalara pinpon topu büyüklüğünde 50-150 adet yumurta bırakırlar.

7. Yumurtalardan yavruların çıkması (kuluçka süresi) 45-65 günü bulmaktadır.

8. Yavrular denizin parıltısı, ayın yansıması, dalgaların titreşimi ve beyaz köpüğü gibi işaretlere içgüdüsel olarak hareket ederler. Ancak kumsalın geri planında daha kuvvetli bir ışık kaynağı varsa yanlış yöne yani karaya yönelirler. Bu da onların ölmelerine sebep olur.

9. Yaklaşık 25-30 yılda cinsel erginliği ulaşırlar ve her 1000 yavrudan ancak 3-5 adet yavru erginliğe ulaşabilmektedir.

10. Dişleri yoktur. Çok güçlü çeneleri ve testere gibi bir damak yapıları vardır.

11. Yakaladıkları yengeç ve balık gibi avlarını parçalar ve ağzının dışında kalan parçalar ile diğer canlılara besin sağlar.

12. Denizanaları ile en çok beslenen canlılar deniz kaplumbağalarıdır ve bazen benzettikleri için denizdeki poşetleri yedikleri için boğulurlar.

 

​

 

AKDENİZ HAVZASINDA DÜZENLİ OLARAK ÜÇ DENİZ KAPLUMBAĞASI TÜRÜ BULUNUR:

Sadece iki deniz kaplumbağası türü Akdeniz'de kalıcı olarak yuva yapar ve yaşar, İribaş Deniz Kaplumbağası ve Yeşil Deniz Kaplumbağası. İkisi de nispeten kolay bir şekilde ayırt edilirler. İribaş Deniz Kaplumbağası kabuğunda beş yan plağa sahipken, Yeşil Deniz Kaplumbağası sadece dört yan plağa sahiptir. Her iki türü de hiç görmediyseniz hayal etmesi biraz zor olsa da, İribaş Deniz Kaplumbağası büyük ve sağlam bir başa sahiptir, bu nedenle adı İribaştır. Yeşil Deniz kaplumbağasının başı nispeten daha incedir. Her ikisi de kabukları 120 cm uzunluğa ulaşana kadar büyüyebilirler. Akdeniz'de zaman zaman görülebilen üçüncü tür deniz kaplumbağası Deri Sırtlı Deniz Kaplumbağasıdır. Deri sırtlı “normal” kaplumbağalardan tamamen farklıdır. Beş çıkıntısı olan, koyu renkte, yumuşak ve kösele bir kabuğa sahiptir. Deri Sırtlı Deniz Kaplumbağası en büyük deniz kaplumbağasıdır ve 2 metreden fazla büyüyebilirler.

 

​

​

CARETTA KAPLUMBAĞA

(İRİBAŞ DENİZ KAPLUMBAĞASI)

 

Akdeniz'de, bu türün hemen hemen tüm yuvaları doğu havzasında, özellikle Yunanistan, Libya, Türkiye ve Kıbrıs'ta ve daha az ölçüde Lübnan, İsrail ve Tunus gibi diğer ülkelerde bulunur. Yukarıdaki ülkelerde gözetlenen plajlara yılda yaklaşık 7200 adet manşon(işaret) yerleştirilmiştir. Genetik çalışmalar, dişilerin doğum bölgelerine bir derece sadakat gösteren ev sahibi davranışları nedeniyle Akdeniz'de bir popülasyon (nüfus) altyapısı olduğunu göstermiştir.

Genel olarak, carettacaretta kaplumbağaları yaşamları boyunca önce açık sulara sık sık ve deniz yüzeyine yakın avlarla beslenirler; daha sonra, deniz tabanı avlarla beslenebilecekleri kıta sahanlıklarında daha sığ sulara gitme eğilimindedirler.

 

 

​

20

​

 

Genel olarak, deniz kaplumbağaları, hem karada hem de denizde çok sayıda insan faaliyetinin tehdidi altındadır ve bu durum korunmalarını büyük bir zorluk haline getirir.

1. İnsanlar gıda ihtiyaçlarını karşılamak için deniz kaplumbağalarını avlamaları

2. Turizm amaçlı avlanmaları (süs eşyası olarak kullanılmaları)

3.Yuvalama alanlarının tahrip edilmesi

4. Denizlerdeki çevre kirlilikleri

​

​

YUVALARI KORUYUN

 

 

Kumsalda önlenebilecek tehlikeler arasında insanların kumsallara gece ziyaretleri, araç trafiği ve şemsiyelerle yumurtalar tahrip etmeleri, kumsaldan görülen ışıklandırmalar, yanlış yapılanmalar ve zararlı predasyonlar sayılabilir.

Ancak kumsallara özgü özel koruma önlemleri belirtilmelidir. Korumaya yönelik alınabilecek önlemler ise üreme sezonu kumsala giriş yasaklanabilir ya da o bölge halkı ışıklandırma ve kumsaldaki sezlong ve şemsiye kullanımı bakımından eğitilebilir, ışıklandırmalar perdelenmeli veya önünü kapatabilecek ağaçlandırma yapılmalıdır. Ayrıca yüksek dalgaboylu (kırmızı,sarı) veya düşük basınçlı sodyum lambalarının kullanımı sağlanmalı, kumsallarda yanlış yapılanma önlenmeli, yuva tahribatlarının konrtolü (Kafesleme, yer değiştirme) yapılabilir. Ancak %3 civarının erginleşebildiği ve yaklaşık 1000 yumurtadan ancak 1 tanesinin 50 yaşlarına ulaşabildiği deniz kaplumbağalarını korumak için denizdeki zararlı faaliyetler kontrol edilmelidir. Ne kadar kontrol edilse de yaralı ve hasta deniz kaplumbağalarının tedavi edilebileceği bir merkez kurulmalıdır.

​

 

NELER YAPABİLİRSİNİZ?

Kumsaldan görülen ışıkların perdelenmesini sağlayarak,

Kumsalda geceleri ışık kullanmayarak,

Kumsalda ateş yakmayarak,

Yumurtlama alanında şemsiye ya da şezlong kullanmayarak,

Yumurtlama bandında geceleri eşya bırakmayarak,

Evcil hayvanların yuvalama kumsallarına girmesini önleyerek,

Kumsallardan kum alınmasını ve kazılmasını engelleyerek,

Kumsala motorlu araçlarla girmeyerek,

Kumsala ve denize çöp bırakmayarak,

Sürat teknelerini kıyıdan en az 1 mil açıkta kullanarak,

Ağ, misina veya olta iğnesine takılan kaplumbağaların yaşamalarına yardımcı olarak.